تأملی بر "وقتی صدا را مرتکب شدم" سروده میثم ریاحی

نعمت مرادی  

«وقتی صدا را مرتکب شدم » اسم مجموعه شعرآزاد جدیدی از میثم ریاحی است که در نگاه تازه ی شعر، در انتشارات نگاه  در نود و سه صفحه منتشر ، و روانه ی  بازار کتاب شده است. این کتاب حاوی شعرهای بلند وکوتاه شاعر است .کتابی که  در ساخت کلی آن به شش بخش تقسیم شد.

 بی شک آنچه که بیشترین تاثیر را درساخت زبان یک شعر دارد واژه ها هستند.کلمه یا به عبارتی واژه ، وقتی روی کاغذ نگاشته می شوند.گویا ساختار ذهنی و اندیشه ای و پشتامتنی شاعر است که نقش می بندد. هم نشینی وجانشینی همین واژه است که باعث ایجاد ساخت تصویر ، ایجاد ریتم ، و در ساختار افقی و عمودی باعث ایجاد یک هم آوایی ، و موسیقی درونی ، در ساخت شعر می شود . این هم نشینی واژها در شعر میثم ریاحی ، باعث ساخت ترکیبات ذهنی و عینی شده است. ترکیباتی که به تصویر منجر شده است . و این تصاویر گاهی در ذهن مخاطب بکر جلوه می نماید وگاهی به صورت کلیشه ، حتی در بستر همین تصویر های کلیشه ای هم نمی توان سرسری از کنار آنها عبورکرد. چینش واژه ها طوری اتفاق افتاده است که باید مخاطب در هر شعر تعمق کند. این تعمق کردن گاهی به اندازه ی یک ساعت و گاهی ممکن است چند روز و ماه ذهن را قلقک بدهد و درگیر کند. پس می شود گفت مجموعه شعر "وقتی صدا را مرتکب شدم" به عنوان دومین مجموعه شعر شاعر ،کتابی در خور تامل و تعمق است .کتابی که نگاه تیز و بکر شاعر را در انتخاب سوژه ، و چینش شاعرانه ی واژه ها ، به نمایش می گذارد . واژه در شعر میثم ریاحی دقیقاً نقش رنگ را در نقاشی ایفا می کند. صد در صد یک نقاش حرفه ای ، شاید اولین مسئله ای که ذهن او را درگیر کند ، ترکیب رنگ بعد از ساخت سوژه در ذهنش است. ترکیب و رنگ آمیزی ، برای خلق و ایجاد کردن فضایی متفاوت در ذهن بیننده و یا مخاطب. ریاحی نقش واژه ها را در این ترکیب بندی درک کرده است و حتی رنگ آنها را ، واژه ها در شعرهای این مجموعه، حاوی تجربیات وتخیلات شاعرند. نقش تخیل اما بیشتر از هر چیزی نمود پیدا کرده است. شاعر با کوله باری از تجربه ، شاید سراغ سخت ترین واژه ها می رود و با وسواس خاصی آنها را انتخاب می کند. اوترس و واهمه ای درخود را نمی دهد. ریسک کردن را دوست دارد. و این امکان و مهم شاید در حالت نسبی ، این مجموعه شعر را از مابقی مجموعه هایی که از شاعران جوان منتشر می شود متمایز می کند. واژه ها به خودی خود، نه خوب و مثبت هستند و نه بد یا بار منفی به دوش می کشند. پس می شود گفت که در ساخت و بافت زبان ، این شاعر است که بر اساس موقعیت شعر، واژه ها را می چیند. و می داند موقعیت هر واژه درشعر چه باید باشد. وکارکرد آن واژه درکجا باید اتفاق بیفتد. زبان شعر، زبانی سطحی نیست که به راحتی بشود از کنار مفهوم هر کلمه گذشت. زبان شعر، کاملاً زبانی اسرارآمیز و رمزگونه است . و راز ماندگاری یک اثر هنری خوب به همین راز و رمز گونگی است که باعث ایجاد لایه های چند بُعدی در یک اثر هنری می شود. شعری که فاقد این لایه های زیرین باشد. شعری است با تاریخ مصرف مشخص. با خوانش شعر و پایان یافتن آن ، شاید همان لحظه به فراموشی سپرده شود. اما در شعرهای این مجموعه شعر، مخاطب با زبانی رمزگونه روبرو است. این رمزگونگی زبان شاید نشئت گرفته از ایجاد نشانه های خلق شده درشعر ریاحی باشد و شاید گاهی توجه کردن به نماد و کارکرد آن درفضا و موقعیت شعری اش. ریاحی بوسیله کارکرد همین نشانه هاست که توانسته است زبان شعری اش را برجسته کند. او از همان کلمات مُرده ، گاهی کارکرد نشانه شناختی دوگانه و سه گانه ای می کشد. وگاهی هم همان کلمه را درجایگاه و مفهوم همان کلمه استفاده می کند. پس شاعر حرفه ای شاعری است که واژه ها را یا به صورت تک واژه و یا بصورت ترکیب ، از آن حالت روزمره و مُرده در بیاورد و آنها را برجسته و به بالاترین سطح کیفی خود در شعر برساند. شاعر حتی تلاش مضاعفی می کند برای ایجاد سازشی کاملاً پنهانی بین صدای کلمه و معنای آن . به این سبب است که جسم فیزیکی کلمه با صدا و طنین آن ، به اندازه خود معنا در شعر نقش دارد. من در بالا به نوع نوشتاری و ساخت فرمی واژه در شعرهای این مجموعه اشاره کردم. به همین خاطر شاعر هر واژه را با خصیصه و پتانسیل آن واژه استخدام می کند. و با صفات آنها به طور خودآگاه و ناخودآگاه ارتباط دارد. چون ضمیر خودآگاه و ناخودآگاه شاعر، چیزی جز تقارن و ارتباط بین این واژه ها ، در همنشنینی کلمات نیست که باعث ایجاد واج آرایی و انتقال معنایی صریح ، ضمنی و مجازی می شود. و دیگری نقش استعاره گون واژه ها و رابطه عاطفی واژه ها با هم و در ارجاعی برون متنی با مخاطب. شاید بعضی ها فکر کنند که این ایجاد برقراری عاطفی به یک نو رمانتیسم شعری مُبدل شود. اما اینطورنیست. و این تنها راهی است که مخاطب را به اشتباه می اندازد. هر بار عاطفی و احساسی در شعر، یک شعر را مُبدل به یک رمانتیسم شعری نمی کند. حالا با هم دو شعررا از مجموعه شعر "وقتی صدا را مرتکب شدم" سروده ی میثم ریاحی شاعر گرگانی بخوانیم : ( دیشب / زمین / ناتمام بود/ زمین / آنقدر دیر / به جنگ آمد/ که آینه از راهی که رفت / برگشت! ) و شعردوم ، صحفه ی شصت و یک : ( تار و پودم/ از سبدی ست / که نیل را/ درازترکرد/ وعصایم را / کوتاه تر )

لینک روزنامه اطلاعات : http://www.ettelaat.com/etiran/?p=184009